( referat )

 

            Jedną z metod stosowanych przeze mnie w toku pracy z wychowankami jest metoda projektów. Jej początków, wg. T. Nowackiego, należy szukać u progu XX wieku w szkolnictwie amerykańskim. Chodziło w nim o projekty zorientowane na wytwarzanie produktów i praktykę, głównie w dziedzinie rolnictwa i przemysłu. Potem upowszechnił się w Anglii, Niemczech, ZSRR. W Polsce zaczęto wprowadzać metodę projektów w okresie międzywojennym. Jednak przez wiele lat po wojnie metoda ta straciła swoją popularność. Dopiero ostatnie lata przyniosły ponowne nią zainteresowanie, a zakres jej stosowania został poszerzony. Jest z powodzeniem stosowana przez nauczycieli w ich codziennej praktyce dydaktycznej.

        Czym jest? Otóż jest to metoda nauczania i jednocześnie uczenia się. Pozwala ona bowiem angażować się uczniom w pełni: uczyć i przeżywać, korelować operacje intelektualne z działaniami praktycznymi i doznaniami estetycznymi.

Metodę projektu można nazwać metodą dojrzewania uczniów. Ma charakter interdyscyplinarny. Organizowanie może być zarówno indywidualne, jak i grupowo, w krótkim (np. tygodniowym), jak i długim (np. kilkumiesięcznym) terminie, uwzględnia różne możliwości intelektualne i emocjonalne uczniów, pozwala na indywidualizację nauczania i różnicowanie zadań dydaktycznych w zależności od tempa pracy i możliwości czasowych uczniów. Duży nacisk metoda projektów kładzie także na korelacje treści w obrębie przedmiotu i między przedmiotami, a przede wszystkim stwarza sytuacje umożliwiające uczniom samokształcenie, twórcze rozwiązywanie problemów, komunikację, samoocenę. Ma to duże znaczenie, bowiem kształcenie bardziej powinno przypominać badanie lub objaśnienie. Metoda projektów pozwala na to, co w zreformowanej szkole jest priorytetowym, mianowicie na zmianę roli nauczyciela, który powinien być osobą organizującą proces uczenia się, wspomagającą rozwój ucznia.

         Nauczyciel pracujący z uczniami metodą projektów powinien posiadać niezbędne kwalifikacje:

-         interdyscyplinarną wiedzę,

-         znajomość procesów grupowych,

-         doświadczenie dydaktyczne wraz z zapałem do pracy,

-         innowacyjność,

-         brak lęku przed podejmowaniem ryzyka.

        Nauczyciel, planując pracę tą metodą powinien wykonać listę kontrolną, czyli odpowiedzieć na wiele pytań typu: Co? Po co? Kto? Dla kogo? Jak? Kiedy? Gdzie?...

        Projekt jest to cykl zaplanowanych działań, które:

1.      Mają wyznaczone cele,

2.      Mają określone sposoby nauczania,

3.      Mają ustalone terminy ukończenia całości przedsięwzięcia oraz jego kolejnych etapów,

4.      Wykorzystują pewne sposoby materialne,

5.      Realizowane są przez określone osoby (uczniowie, nauczyciel),

6.      Mają określone sposoby mierzenia tego, w jakim stopniu cele zostały osiągnięte (ewaluacje)

 

Metoda projektów to sposób pracy ucznia i nauczyciela:

 

Nauczyciel	Uczeń
Przygotowuje uczniów do pracy metodą projektów. Udziela konsultacji (ewentualnie prosi nauczyciela  innych przedmiotów o ustalenie terminów konsultacji). Śledzi rytmiczność pracy, jej postępy, motywuje do działania. Pomaga przezwyciężyć trudności. Ocenia projekt.	Akceptuje temat podany przez n-la (wybiera jeden z podanych), bądź sam ów temat formułuje i ustala. Konsultuje się z nauczycielami w trakcie realizacji zadania (w razie potrzeby). Dzieli zadania w grupie. Umożliwia sobie dostęp do źródeł informacji oraz do sprzętu, który zamierza wykorzystać. Realizuje projekt. Sporządza sprawozdanie. Prezentuje swą pracę (projekt).

 

          Przygotowując uczniów do pracy należy ustalić cele; uczeń musi bowiem wiedzieć czemu jego „dzieło” ma służyć, bo jednocześnie będzie go motywować do pracy, poza ty, redagując sprawozdanie (końcowy efekt metody), powinien owe cele w nim przedstawić, więc ich jasność i wyrazistość będzie też sprzyjać umiejętności redagowania określonej formy pisarskiej. Przed rozpoczęciem pracy należy uczniom przygotować instrukcję projektu.

Powinna ona zawierać:

1.      Temat projektu i jego cele,

2.      Zadania, jakie mają wykonać uczniowie,

3.      Sposoby pracy (indywidualnie czy grupowo),

4.      Źródła, które uczniowie powinni wykorzystać, terminy konsultacji,

5.      Terminy prezentacji,

6.      Możliwe sposoby prezentacji projektu i czas tej prezentacji,

7.      Kryteria oceny projektu.

Decyzja dotycząca formy prezentacji powinna być podjęta przez uczniów. Możemy jednak zachować prawo do pewnych sugestii. Warto dążyć do tego, by w prezentacji uczestniczyli wszyscy członkowie grupy. A oto kilka przykładowych form prezentacji:

-         wystawa prac wykonanych przez uczniów (albumów, plakatów, rysunków, schematów, itp.) z ich komentarzem

-         inscenizacja

-         wykład

-         odczytanie pracy pisemnej

-         pokaz filmu wideo

-         prezentacja muzyki lub innych nagrań (wywiadów) z taśmy magnetofonowej

-         przedstawienie modelu (np. zamku średniowiecznego) lub planu (np. sąsiedztwa, gminy)

-         różnego rodzaju gry i zabawy angażujące innych uczniów

-         książeczki, broszury itp.

        Do najtrudniejszych zadań należy ocena projektu, szczególnie wtedy, gdy praca przygotowywana jest grupowo. Często nie mamy pewności czy nasza ocena jest w pełni obiektywna, czy uwzględnia prawdziwy wkład pracy poszczególnych uczniów, jeśli pracowali w grupie. Pomocny może być wtedy arkusz oceny projektu i sprawozdanie, które redagują wszyscy wykonawcy metody.

 Arkusz oceny projektu powinien zawierać:

1. Temat projektu,
2. Skład grupy,
3. Termin prezentacji oraz etapy realizacji, w których przyporządkowujemy przewidywanie umiejętności i ilość punktów za każdą umiejętność (wcześniej z uczniami ustalamy maksymalną ilość punktów, którą można uzyskać za określoną umiejętność).

Istotą metody projektów jest samodzielna praca uczniów, w trakcie której mają oni możliwość ćwiczenia bardzo wielu umiejętności:

-         podejmowania decyzji grupowych

-         budowania więzi międzyludzkich

-         poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł

-         rozwijania osobistych zainteresowań

-         rozwiązywania konfliktów

-         wyrażania własnych opinii i słuchania opinii innych osób

-         poszukiwania kompromisu

-         dyskutowania

-         dzielenia się w grupie rolami i zadaniami

-         dokonywania oceny pracy grupy

 

-         zapisywania i prezentowania zebranych materiałów (w różnych formach)

-         przygotowywania i praktykowania wystąpień publicznych

-         planowania i organizowania własnej pracy.

     Jakie prace mogą przygotować uczniowie metodą projektu? Otóż ich zakres jest bardzo szeroki. Są to między innymi:

-         albumy

-         słowniki

-         gazetki ścienne (tematyczne)

-         gazetki szkolne

-         foldery

-         broszurki

-         wykresy

-         diagramy

-         plansze

-         komiksy

-         filmy

-         słuchowiska

-         gry dydaktyczne

-         wywiady

-         plakaty.

       Przydatność takich prac nie budzi wątpliwości. Mogą je wykorzystywać uczniowie innych, bądź równorzędnych klas, uatrakcyjniając (gry, słuchowiska, filmy), bądź ułatwiając (plansze, słowniki, albumy) sobie prace na lekcji.

        Chętnie korzystam z tej metody pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej, bo:

1.      lubią ją uczniowie

2.      otrzymują konkretne prace, które wykorzystują inni

3.      uczniowie mogą się pochwalić tym, co wykonali (wystawki w pracowni, na korytarzu oglądają rodzice przed zebraniem)

4.      uczy umiejętności pracy zespołowej, a więc właściwej komunikacji, negocjowania, dochodzenia do wspólnych ustaleń, odpowiedzialności za powierzone zadanie.

        Niestety, ma też metoda projektów swoje minusy. Zdarza się, że uczniowie nie potrafią realizować powierzonych zadań, rozwiązywać problemów, bądź czują się przytłoczeni zadaniami, często nie doceniają swoich możliwości lub przeceniają je, mogą napotkać na trudności materiałowe czy techniczne. Wtedy bardzo ważna jest rola nauczyciela, który w trakcie konsultacji powinien tak pokierować pracą ucznia, by trudności minimalizować , bądź wykluczyć . Jego czujność powinna sprawić, że uczeń nabiera pewności, wiary, a przede wszystkim umiejętności do wykazania się w tego rodzaju pracy, by była ona dla niego nie tylko trudem, ale i przyjemnością.

       Problemem wzbudzającym pewne kontrowersja jest, na ile metoda projektów może spełniać oczekiwania związane z nauczaniem wiedzy (pojęć, faktów) i realizacją obowiązkowego programu nauczania. Można przyjąć, że wiedza uczniów związana z projektem, który bezpośrednio realizowali, będzie szersza i bardziej ugruntowana, niż przy stosowaniu tradycyjnych metod nauczania. Gwarantuje to ilość i różnorodność materiałów, które wykorzystali, ilość czasu, który im poświęcili i konieczność ustrukturyzowania wiedzy w taki sposób, aby spełniała ona wymogi końcowej prezentacji. Często dodatkowym atutem jest fakt, że temat, który realizują uczniowie jest w obszarze ich szczególnych zainteresowań.

         Podsumowując, można stwierdzić, że metoda projektów ma następujące zalety:

-         rozwija samodzielność, samorządność i umiejętność współpracy i życia w grupie rówieśniczej, integruje ją,

-         stymuluje rozwój poznawczy, emocjonalny i motoryczny,

-         uwzględnia indywidualne potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia,

-         rozwija myślenie twórcze,

-         wzmacnia motywację poznawczą,

-         integruje wiedzę szkolną i pozaszkolną,

-         łączy w spójne całości treści rozbite w szkole na różne przedmioty nauczania

         

 

 

                                                                 Opracowała: Elżbieta Podbielska